Ολοκληρώθηκε το Σάββατο 18 Μαΐου με πολλά θετικά σχόλια, τόσο για τη βιωματική διεργασία όσο και για την ολοκληρωμένη θεωρητική παρουσίασή του, το τελευταίο για το ακαδημαϊκό έτος 2023-2024 διήμερο σεμινάριο που είχε ως θέμα του: «Τα Ίχνη του Νοήματος. Διερευνώντας την ανθρώπινη αντίληψη και κοσμοθεωρία στην Υπαρξιακή Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία». Στο σεμινάριο, που διενεργήθηκε διαδικτυακά από το «γίγνεσθαι», την Ελληνική Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχοθεραπείας, συμμετείχαν περισσότερα από 80 άτομα (ολόκληρη η ομάδα των σπουδαστών και των εκπαιδευτών και λίγοι επισκέπτες). Ολόκληρο το διήμερο σεμινάριο επικεντρώθηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά θέματα του υπαρξισμού, το Νόημα, δίνοντας την ευκαιρία, σε συμμετέχουσες και συμμετέχοντες, να διερευνήσουν την έννοιά του μέσα από διάφορες οπτικές γωνίες και να γνωρίσουν και να εμβαθύνουν στις απόψεις υπαρξιακών φιλοσόφων και των υπαρξιακών ψυχοθεραπευτών τόσο μέσα από τις θεωρητικές εισηγήσεις όσο κυρίως μέσα τις βιωματικές ασκήσεις αλλά και τα πραγματικά παραδείγματα από τη θεραπευτική εμπειρία τους, που με μεγάλο σεβασμό ως προς τη διαφύλαξη του απορρήτου τους, μοιράστηκαν οι ιδρυτές και βασικοί εκπαιδευτές του Γίγνεσθαι: Αλέξης Χαρισιάδης, Κατερίνα Ζύμνη και Ευγενία Γεωργαντά.

Η πρώτη μέρα του διαδικτυακού σεμιναρίου ξεκίνησε, με μια βουτιά στα βαθιά, μέσα από μια βιωματική άσκηση ερωτοαπαντήσεων που όλες τους αφορούσαν το νόημα που καθένας ή καθεμιά μας προσδίδει σήμερα στη ζωή του και συνεχίστηκε ως το τέλος της με την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση για τρία, πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, περιστατικά που ο Αλέξης Χαρισιάδης μοιράστηκε με μεγάλο σεβασμό, τρυφερότητα και αγάπη με τη ολομέλεια, έτσι όπως αναδύθηκαν μέσα από την πολύχρονη ψυχοθεραπευτική εμπειρία του.

Το Σάββατο, δεύτερη μέρα του σεμιναρίου, ξεκίνησε με τη παρουσίαση από την Κατερίνα Ζύμνη δύο πολύ ενδιαφέροντων βίντεο που παρουσίαζαν, το πρώτο το μικρό στίγμα της γης μέσα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος και το δεύτερο κάποια από τα πλέον σημαντικά ανθρώπινα επιτεύγματα, και που και τα δύο μαζί με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βιωματική άσκηση που πρότεινε στο κοινό έβαλαν την ολομέλεια στο κλίμα της θεωρητικής της παρουσίασης για τη μελέτη του νοήματος της ζωής σε έναν κόσμο που συνεχώς διαφοροποιείται και αλλάζει. Ξεκινώντας το θεωρητικό μέρος της ομιλίας της η Κατερίνα περιέγραψε πως αυτή η αναζήτηση είναι μια βαθιά προσωπική υπόθεση που για το κάθε πρόσωπο εμπλέκει σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές και στάθηκε στο γεγονός πως η κατανόηση του νοήματος επηρεάζεται από τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις που έχουμε καθόλη τη διάρκεια της ενσώματης διαδρομής μας στον κόσμο. Στη συνέχεια της παρουσίασης, κάλεσε την ολομέλεια να εξετάσει κάποιες από τις κυρίαρχες υπαρξιακές, φιλοσοφικές και πνευματικές προσεγγίσεις στο νόημα της ζωής. Αναφέρθηκε εδώ στον Επίκουρο, ο οποίος πρότεινε ότι το νόημα της ζωής είναι η ευδαιμονία, επιτυγχανόμενη μέσω της αταραξίας και της απονίας, τονίζοντας τη σημασία της φιλοσοφίας του «λάθε βιώσας,», που υπογραμμίζει τη σημασία της ιδιωτικής ζωής και την αποφυγή των κοινωνικών συγκρούσεων. Συνέχισε με μια αναφορά στον Camus, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι το βασικό φιλοσοφικό πρόβλημα είναι η αυτοκτονία, καθορίζοντας έτσι την κατανόηση της ύπαρξης και της σημασίας της ως μια προσωπική απάντηση που αφορά υπαρξιακά το κάθε άτομο από τις απαρχές της ενσυνείδητης ζωής του. Μίλησε για τον Dostoevsky, αναφέροντας πως για αυτόν το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης έγκειται στο να βρει κανείς ένα λόγο για να ζει, πέρα από την απλή επιβίωση και αναφέρθηκε στο τεράστιο, επίσης, έργο του Victor Frankl για το νόημα, ο οποίος υποστήριξε ότι η εύρεση νοήματος είναι ουσιαστική για την ψυχική υγεία, τονίζοντας την ελευθερία επιλογής αλλά και την προσωπική ευθύνη και στάση μας στην αναζήτηση του νοήματος. Η Κατερίνα συνέχισε την παρουσίασή της με μια εκτενή αναφορά στις ψυχολογικές προσεγγίσεις και στάθηκε στα ερευνητικά αποτελέσματα ποσοτικών και ποιοτικών ερευνών, επισημαίνοντας ότι η παρουσία νοήματος συχνά φαίνεται να συνδέεται με θετικές εκβάσεις, όπως η ευτυχία και η καλύτερη σωματική υγεία αλλά και πώς αντίθετα, η επίμονη και διαρκής αναζήτηση του νοήματος μπορεί να συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα και χειρότερη υγεία και περιέγραψε εδώ το πώς το νόημα της ζωής περιλαμβάνει στόχους και σκοπό, οι οποίοι καθορίζουν την κατεύθυνση και την πρόοδό μας. Στάθηκε επίσης στη σημασία της αποδοχής και της υπέρβασης του εαυτού, καθώς η αυτογνωσία και η υπέρβαση των προσωπικών ορίων συμβάλλουν στην αίσθηση της προσωπικής αξίας, τονίζοντας την ανάγκη για συνεχή προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη, αναγνωρίζοντας τη σημασία των προσωπικών επιτευγμάτων μέσω του στοχασμού πάνω στις βιωμένες εμπειρίες στη διαδρομή της ζωής. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στις διαπροσωπικές σχέσεις, υπογραμμίζοντας τον καθοριστικό τους ρόλο στην αναζήτηση και εύρεση νοήματος. Περιέγραψε εδώ το πως οι φιλικές και οικογενειακές σχέσεις, κυρίως, παρέχουν συναισθηματική στήριξη και την αίσθηση του ανήκειν, ενώ στάθηκε στο πώς η εργασία και η στόχευση σε ένα πνευματικό έργο συχνά μπορούν να προσφέρουν σκοπό και κατεύθυνση στη ζωή αλλά και πως η αλτρουιστική προσφορά και η φροντίδα μας για την προστασία του περιβάλλοντος μπορούν να δημιουργήσουν την αίσθηση μιας κοινωφελούς συνεισφοράς. Συνεχίζοντας την παρουσίασή της στάθηκε στην έννοια της υπερβατικότητας που, όπως επισήμανε η ίδια, μπορεί να περιλαμβάνει την θρησκευτικότητα ή την πνευματικότητα και περιέγραψε το πως μέσα από αυτή μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις συνδέσεις μας με τις παραδόσεις και τις διαχρονικές αξίες που εξακολουθούν να μας αφορούν και παράλληλα μας βοηθούν στη διαχείριση των δυσκολιών και των απωλειών που νομοτελειακά συναντάμε στην ανθρώπινη διαδρομή. Μίλησε εδώ, ακόμη περισσότερο, για την αξία ενός υπαρξιακού αναστοχασμού ικανού να ενθαρρύνει την επανεξέταση και τον επαναπροσδιορισμό των παρελθοντικών καταστάσεων, την περιέργεια για το άγνωστο και την ψυχική αντοχή μας στην αλλαγή και την αβεβαιότητα, καταλήγοντας στο πως τελικά οι προσωπικές και οι πανανθρώπινες αξίες, όπως η αγάπη, η σοφία, η ανθρωπιά και η δικαιοσύνη, καθορίζουν την κατανόηση και την αναζήτηση νοήματος αλλά και το πως η προσπάθεια γεφύρωσης των διαφορών μας σε κάποιες, ίσως, από τις αξίες που μοιραζόμαστε μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τόσο στην αρμονική μας συνύπαρξη, με όλα όσα μας περιβάλλουν, όσο και στην προσωπική ανάπτυξη και διεύρυνσή μας. Συνοψίζοντας, η Κατερίνα, εξήγησε ότι το νόημα ζωής είναι, τελικά, μια πολύτιμη και πολυδιάστατη έννοια που συνδέεται με τις προσωπικές επιλογές, τις αξίες και τις σχέσεις μας. Τόνισε και εδώ το πως η αναζήτηση και η παρουσία νοήματος επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία και συμβάλλουν στην ευημερία και την ποιότητα ζωής και έκλεισε την παρουσίασή της με μια βιωματική άσκηση που πρότεινε και προσκάλεσε την ολομέλεια να αναλογιστεί τις επιλογές της ημέρας, να διακρίνει ποιες από αυτές ήταν μηχανικές και ποιες συνειδητές, και να αναγνωρίσει τη δυνατότητα διαφορετικών επιλογών, οδηγώντας έτσι όλους στην εδώ-και-τώρα αναζήτηση του νοήματος και της μοναδικής αξίας της κάθε στιγμής.

Την ίδια μέρα, τη σκυτάλη της παρουσίασης πήρε η Ευγενία Γεωργαντά που μοιράστηκε με την ολομέλεια μια περισσότερο φιλοσοφική διερεύνηση για το νόημα. Η Ευγενία ξεκίνησε την παρουσίασή της αναφερόμενη σε ένα από τα βασικά φιλοσοφικά σχήματα σχετικά με το νόημα και το παράλογο της ζωής που λέει πως: παρότι ότι η ζωή είναι ένα θαύμα παράλληλα μπορεί να μοιάζει πως δεν έχει κανένα εγγενές νόημα, τονίζοντας ότι τα πάντα μπορούν έχουν νόημα και παράλληλα όλα να μοιάζουν παράλογα. Στη συνέχεια, παρουσίασε και η ίδια ένα μέρος από τη θεωρία του Viktor Frankl για την αναζήτηση του νοήματος της ζωής, εξηγώντας πως το νόημα είναι μια προσωπική υπόθεση και είναι απαραίτητο να ανακαλύπτεται από τον καθένα προσωπικά και πως δεν μπορεί να δίνεται έτοιμο και περιέγραψε πως ο Frankl προσδιορίζει τρία είδη νοήματος: το δημιουργικό, που προέρχεται από την προσφορά μας στον κόσμο, το βιωματικό, που αποκτάται μέσω της επαφής μας με τον κόσμο, και τη στάση ζωής μας, η οποία αφορά κυρίως τη στάση που κρατάμε απέναντι στις δυσκολίες και τις προκλήσεις της ζωής. Συνεχίζοντας την παρουσίασή της, η Ευγενία ανέλυσε τον φόβο μπροστά στην ελευθερία, εξηγώντας ότι ο άνθρωπος δεν είναι πραγματικά ελεύθερος λόγω της εριμμενοτητάς του στον κόσμο αλλά και της ανάγκης του για επιβίωση και σύνδεσης με τους άλλους που αποτρέπει την υπαρξιακή και ατομική μοναξιά. Αναφέρθηκε εδώ κυρίως στο έργο του Viktor Frankl «Man for Himself», τονίζοντας ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα δεν μπορεί να κατανοηθεί χωρίς να ληφθεί υπόψη η αναζήτηση του νοήματος της ύπαρξης και συνέδεσε τη θεωρία του με τον τρόπο που και οι ανθρωπιστικές προσεγγίσεις αντιλαμβάνονται τον άνθρωπο, καθώς προσπαθούν να τον αγκαλιάσουν στην ολότητά του, δείχνοντας πως ο στόχος του ανθρώπου είναι να είναι ο εαυτός του, κάτι που επιτυγχάνεται μόνο όταν ο άνθρωπος είναι για τον εαυτό του. Η παρουσίαση της Ευγενίας συνεχίστηκε με την αναφορά της στη θεωρία της Emmy van Deurzen, η οποία υποστηρίζει ότι η πραγματική αξιοποίηση της ζωής αναδύεται από την εύρεση ή τη δημιουργία του προσωπικού μας νοήματος, μέσα από τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που συναντάμε στη ζωή, αντί για την επιδίωξη της ευτυχίας ή μιας υλικής ευδαιμονίας. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στην άποψη του Irvin Yalom, ο οποίος θεωρεί ότι η έλλειψη νοήματος είναι μία από τις βασικές υπαρξιακές ανησυχίες που οδηγούν σε ψυχοπαθολογία και που σύμφωνα με αυτή, το να βουτά κανείς στη ζωή και να τη ζει είναι πιο σημαντικό από το να αναρωτιέται για το νόημά της. Συνεχίζοντας την ομιλία της, η Ευγενία, μίλησε για κάποιες από τις αντιφάσεις που μπορεί κανείς να διακρίνει στο έργο του Tolstoy, ο οποίος στο βιβλίο του «Μια Εξομολόγηση» εξέφρασε την άποψη ότι η ζωή δεν έχει νόημα, αν και αργότερα στο «War & Peace» υποστήριξε ότι η αγάπη είναι το μόνο αληθινό νόημα στη ζωή, καθώς εμποδίζει τον θάνατο και γίνεται πηγή της ζωής και της ευτυχίας. Λίγο αργότερα ανέφερε ακόμη σε κάποιες από τις απόψεις του Kierkegaard, ο οποίος θεωρεί ότι το νόημα είναι μέρος της ατομικότητας και μοναδικότητας του καθενός και ότι ο καθένας χρειάζεται να δημιουργεί το δικό του νόημα μέσω της δημιουργίας και της προσωπικής σχέσης με τον Θεό. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στον Nietzsche, ο οποίος υποστήριζε ότι όποιος έχει ένα “γιατί” να ζει, μπορεί να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε “πώς” και στάθηκε στο ότι η δημιουργικότητα είναι για τον Nietzsche το κλειδί για την εύρεση νοήματος, ακόμη και όταν η ζωή φαίνεται να μην έχει κανένα νόημα. Κλείνοντας την παρουσίασή της, η Ευγενία, στάθηκε και τις απόψεις του Sartre, ο οποίος υποστήριζε ότι η ζωή δεν έχει ένα εγγενές νόημα και ότι είναι δική μας η ευθύνη να δημιουργήσουμε το προσωπικό μας νόημα μέσω της δράσης και της δημιουργίας μας στη ζωή και ολοκλήρωσε την παρουσίαση της αναφερόμενη στις πέντε φράσεις που συνοψίζουν το νόημα της ζωής, όπως καταγράφηκαν από τη Bronnie Ware, η οποία εργάστηκε για πολλά χρόνια με μεγάλης άτομα μεγάλης ηλικίας που ζούσαν σε οίκο ευγηρίας. Οι φράσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τις κύριες λύπες των ανθρώπων που νιώθουν ματαιωμένοι στο τέλος της ζωής τους: να ζούσαν τη μοναδική ζωή τους όπως πραγματικά την ήθελαν, να μην εργάζονταν τόσο σκληρά, να εξέφραζαν συχνότερα τα συναισθήματά τους, να διατηρούσαν αληθινή επαφή με τους φίλους τους, και τέλος να είχαν επιτρέψει στον εαυτό τους να είναι πιο ευτυχισμένοι, τονίζοντας εντέλει τη σημασία μιας αυθεντικής ζωής που αναζητά την έκφραση, τη φιλία και τη συνειδητή επιλογή της ευτυχίας.

Κλείνοντας αξίζει ίσως να αναφέρουμε πως, με κάποιο τρόπο, αναδύθηκε και σε αυτό το σεμινάριο η ιδέα πως και ψυχοθεραπευτικά δεν βρισκόμαστε με τους ανθρώπους που μας εμπιστεύονται στα γραφεία μας ή και αλλού για να προτείνουμε ένα συγκεκριμένο νόημα, ούτε ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής, ούτε φυσικά και αναζητούμε για αυτούς κάποιο μαγικό κλειδί που θα τους οδηγήσει σε μια ανέμελη, χωρίς προβλήματα, ζωή. Περισσότερο θα λέγαμε πως προωθούμε την ιδέα πως κάθε άνθρωπος, σαν σκεπτόμενο ον, χρειάζεται να τοποθετηθεί στο επίκεντρο της εμπειρίας του και στη βάση αυτής της γνωριμίας να νοηματοδοτήσει τη ζωή του και να καταφέρει, ίσως, να την αντιμετωπίσει ολόκληρη στη βάση της, μοναδικής στον κόσμο, ύπαρξής του. Μέσα λοιπόν από μια, χέρι με χέρι, συνοδοιπορία, που προσομοιάζει κάπως με αυτή του σεμιναρίου που μοιραστήκαμε, επιθυμούμε να εξερευνούμε την ανθρώπινη ύπαρξη, να προωθούμε τη διαρκή αναζήτηση της εσωτερικής εμπειρίας καθώς στοχεύουμε στη δημιουργία μιας ανανεωμένης πίστης που ενισχύει τη θέληση για ζωή, έτσι ώστε οι άνθρωποι που μας εμπιστεύονται να μπορούν όχι μόνο να αντιμετωπίσουν τις διαρκείς προκλήσεις της ζωής αλλά κυρίως να βιώνουν τη ζωή τους πιο ενεργά και ολοκληρωμένα, με νόημα! Δεν επιδιώκουμε λοιπόν την εύρεση ενός μοναδικού νοήματος ή μιας μοναδικής αλήθειας για εκείνους αλλά κυρίως φωτίζοντας την εσωτερική τους εμπειρία και συν-δημιουργώντας ένα νέο πλαίσιο κατανόησης της ανθρώπινης ύπαρξης να καταστούν ικανές και ικανοί τόσο στο να αναγνωρίζουν την τραγική πλευρά της ζωής όσο και στο να ενθαρρύνονται στην προσπάθειά τους προς την αναζήτηση μιας αυθεντικής ζωής που την αντέχει και την ξεπερνά.