Ένα ακόμη διήμερο σεμινάριο του Γίγνεσθαι ολοκληρώθηκε με μεγάλη συμμετοχή και πολλά θετικά σχόλια το Σάββατο 21 Οκτωβρίου του 2023. Με μεγάλη χαρά και θαυμασμό είδαμε να συμμετέχουν στο διαδικτυακό σεμινάριο περισσότερα από 80 άτομα, με τα περισσότερα από αυτά να είναι πρωτοετείς σπουδαστές του Γίγνεσθαι, δείχνοντας το αυξημένο ενδιαφέρον όλο και περισσότερων νέων φοιτητών στην υπαρξιακή προσέγγιση αλλά και τη δική μας ευθύνη για κάτι σημαντικό που έχει πλέον μεγαλώσει, όχι μόνο αριθμητικά, και απαιτεί τη φροντίδα μας με αληθινό και ουσιαστικό τρόπο. Οι ομιλήτριες εκπαιδεύτριες: Μίρκα Πλέσσα, Δανάη Σταματοπούλου και Δρ. Ευγενία Γεωργαντά και οι εκπαιδευόμενες εκπαιδεύτριες: Λορέλα Λάναϊ και Έφη Μπόνη, εστίασαν στις δυσκολίες και τα διλήμματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας και έθεσαν στο διαρκώς ενεργό ακροατήριο πολλές δύσκολες ερωτήσεις, αναζητώντας μαζί του τις απαντήσεις που θέτουν τις πρωταρχικές και απαραίτητες βάσεις για την ασφαλή πρακτική της ψυχοθεραπείας. Συχνά κάλεσαν όλες και όλους όσους συμμετείχαν να αναζητήσουν τις σχέσεις αυτών των διλημμάτων με την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία ενώ μέσα από τις παρουσιάσεις τους και τις βιωματικές ασκήσεις προσκάλεσαν, συμμετέχοντες και συμμετέχουσες, να εμπλακούν ενεργά σε μια διαδικασία συλλογιστικής. Όλες τους έδειξαν πως ο κώδικας δεοντολογίας δεν στοχεύει στο να δώσει σαφείς απαντήσεις ή έτοιμες λύσεις σε κάθε ηθικό δίλημμα που ενδεχομένως θα συναντήσουμε ως θεραπευτές ή θεραπεύτριες, αλλά να τονίσει ότι είναι σημαντικό ως επαγγελματίες να αναστοχαζόμαστε και να προσεγγίζουμε τα δεοντολογικά διλήμματα σε συσχέτιση τόσο με τις βασικές αρχές του κώδικα όσο και με τις δικές μας ηθικές αρχές.

Το σεμινάριο ξεκίνησε την Παρασκευή με την παρουσίαση της Μίρκας Πλέσσα. Η Μίρκα μεταξύ άλλων υπογράμμισε την αξία των προκλήσεων που μπορεί να προκύψουν και πάντα προκύπτουν στη διάρκεια της θεραπευτικής ώρας και αναφέρθηκε τόσο στη δυνατότητα αντιμετώπισής τους ώς δώρο όσο και στη δυνατότητα αξιοποίησής τους στην θεραπευτική διαδικασία, καθώς αυτές έχουν πάντα θεραπευτικές προεκτάσεις. Η Μίρκα άνοιξε την ομιλία της με μια διερεύνηση των βασικών αρχών του κώδικα δεοντολογίας στη ψυχοθεραπεία, τονίζοντας τις ρίζες του στη φιλοσοφία της ηθικής. Επισημάνθηκε εδώ το πως οι κανόνες του κώδικα δεοντολογίας συχνά χρειάζεται να είναι θολοί και ευέλικτοι, διότι αναφέρονται στους ανθρώπους και στις μεταξύ τους σχέσεις, που είναι από τη βάση τους πολυποίκιλες και απρόβλεπτες, και υπογραμμίστηκε η ελευθερία των ψυχοθεραπευτών να επιλέγουν τη δεοντολογική τους στάση, αλλά ταυτόχρονα και η υποχρέωσή τους να τηρούν τα υψηλότερα κριτήρια στην επαγγελματική τους πρακτική. Τέθηκαν εδώ θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο των ηθικών πεποιθήσεων και αξιών τόσο για την/τον θεραπεύτρια/τή όσο και για την/τον θεραπευόμενη/νο, και εξετάστηκε το πώς αυτές τις πεποιθήσεις επηρεάζουν την πρακτική εφαρμογή της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας και παρουσιάστηκαν και εξετάστηκαν δύο βασικές παραδοχές. Η πρώτη παραδοχή επισημαίνει ότι η ψυχοθεραπεία είναι πάντοτε φορτισμένη με αξίες, και διερευνήθηκε εάν αυτό ισχύει συνεχώς ή μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ενώ η δεύτερη παραδοχή επισημαίνει ότι η ψυχοθεραπεία είναι αναπόφευκτα φορτισμένη με αξίες, ακόμα και στον καθορισμό των θεραπευτικών στόχων. Διανοίχθηκαν και πάλι πολλά ερωτήματα προς σκέψη, που προκαλούσαν τους ακροατές να αναλογιστούν το πώς τελικά οι αξίες τους επηρεάζουν την εφαρμογή του δεοντολογικού κώδικα στην ψυχοθεραπεία, καθώς και το πώς τελικά ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να διατηρεί την υποκειμενικότητά του χωρίς ωστόσο να αφήνεται να επηρεάζει τον θεραπευόμενο με τις προσωπικές του αξίες. Στη συνέχεια του σεμιναρίου Δανάη Σταματοπούλου μας μετέφερε σε ζητήματα του κώδικα δεοντολογίας που συναντάμε καθώς εργαζόμαστε σε πλαίσια και στο πώς εκεί μπορεί να συναντήσουμε, κανόνες που αλληλοσυγκρούονται, διαφορετικές δυναμικές, σχέσεις με διεπιστημονικές ομάδες και ηθικά διλήμματα ή προβληματισμούς που μπορεί να βιώσουμε αναφορικά με το καλώς έχειν των θεραπευόμενων. Εξετάστηκαν εδώ διάφορες ηθικές πτυχές του κώδικα δεοντολογίας που σχετίζονται με τα επαγγέλματα του χώρου της υγείας αλλά και γενικές ηθικές δεοντολογικές αρχές, όπως η ιδιωτικότητα, η αξιοπρέπεια, ο αυτοκαθορισμός και η ισότητα και εξετάστηκε αν αυτές είναι από μόνες τους αρκετές ή ικανές για να καθοδηγήσουν τη δράση των επαγγελματιών της υγείας. Επισημάνθηκε και εδώ η πανταχού παρούσα ύπαρξη των ηθικών διλημμάτων και αναφέθηκαν στοιχεία όπως η επιστημονική γνώση, τα συναισθήματα, και οι ηθικές αξίες ως παράγοντες που επηρεάζουν την ηθική φαντασία, δηλαδή την ικανότητά μας να εξετάζουμε τα ηθικά ζητήματα και να λαμβάνουμε τις κατάλληλες για κάθε περίσταση ηθικές αποφάσεις. Αναφέρθηκε, επίσης, η σημασία της ποιότητας της σχέσης του θεραπευτή με το πλαίσιο εργασίας και του ρόλου των προσωπικών του ηθικών αρχών. Προβλήθηκαν τέλος πολλοί προβληματισμοί σχετικά με το πώς αντιμετωπίζουμε ως επαγγελματίες υγείας τις συγκρούσεις μας με άλλους επαγγελματίες στη διαχείριση των καθηκόντων μας, ειδικά όταν καλούμαστε στην αντιμετώπιση διαφορετικών αντιφατικών συμφερόντων μεταξύ αλληλοεπικαλυπτόμενων δράσεων ή άλλοτε διαφωνιών μεταξύ διαφορετικών επαγγελματικών ομάδων καθώς και σημασία που δίνουμε στις επιπτώσεις των πολιτισμικών παραγόντων σε μια ψυχοθεραπεία και πώς αυτές σχετίζονται με τις αρχές του κώδικα δεοντολογίας.

Στη δεύτερη μέρα του σεμιναρίου Δρ. Ευγενία Γεωργαντά παρουσίασε την εχεμύθεια ώς τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπευτικής σχέσης και διαδικασίας, φέρνοντας και αυτή ουσιαστικές συνιστώσες του κώδικα. Μέσα από την παρουσίασή της, η κ. Γεωργαντά, μίλησε για την ευθύνη, την ελευθερία και την μεγάλη σημασία της διαίσθησης, προτρέποντας όλες και όλους μας να καλλιεργήσουμε αυτό που είμαστε, καλώντας μας να αναρωτηθούμε το πώς θέλουμε να είμαστε σαν άνθρωποι. Τόνισε τη θεραπευτική αξία της εχεμύθειας που αναδύεται από το σεβασμό στην ιερότητα των συναντήσεων, περιγράφοντας το θεραπευτικό άβατο που φέρνει ο Eric Craig και στάθηκε στα magic feathers όπως τα προσεγγίζει ο Ernesto Spinelli και φυσικά μέσα από την vignette που παρουσίασε έδωσε σε όλους και όλες τους συμμετέχοντες/ουσες την ευκαιρία να δουλέψουν σε ομάδες από όπου αναδύθηκε σπουδαίο υλικό. Κλείνοντας το θεωρητικό μέρος του σεμιναρίου η Λορέλα Λάναϊ παρουσίασε την έννοια της επάρκειας όπως την συναντάμε στον κώδικα δεοντολογίας, φέρνοντας την εξαιρετικά σημαντική έννοια της αυτοφροντίδας, τονίζοντας την ανάγκη για σεβασμό στις ανθρώπινες αντοχές του θεραπευτή και συσχέτισε την επάρκεια με τις τέσσερις διαστάσεις της ύπαρξης της Emmy Van Deurzen. Το σεμινάριο ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση του case study της Έφης Μπόνη που έδωσε στην ολομέλεια την ευκαιρία να εργαστεί πάνω σε αυτό σε ομάδες, συζητώντας και αναζητώντας πιθανούς τρόπους κατανόησης, διαχείρισης και προσέγγισης.

Με το κλείσιμο του σεμιναρίου αναδύθηκε και πάλι η ανάγκη να υπογραμμίσουμε πως ο κώδικας είναι πάντα παρών, σε κάθε θεραπευτική σχέση, σε κάθε συνεδρία, σε όλη τη θεραπευτική διαδικασία, βρίσκεται εκεί για να οριοθετεί και να προστατεύει. Θα μπορούσαμε να τον προσομοιάσουμε με έναν εσωτερικό επόπτη που κάθε θεραπευτής ή θεραπεύτρια οφείλει να έχει και όπου μια από τις κύριες αρμοδιότητες του είναι να παρατηρεί και να ρωτά όταν υπάρχουν αμφιβολίες: «Θα βοηθήσει πραγματικά τον/την θεραπευόμενο/η αυτή η κίνηση μου;», «Με ποιόν τρόπο θα τον/την βοηθήσει;». Με αυτές τις ερωτήσεις, ο θεραπευτής ή η θεραπεύτρια έχουν την ευκαιρία να αναστοχαστούν και να επαναξιολογήσουν τόσο τη διαδικασία όσο και τις προθέσεις τους, δείχνοντας τώρα πως ο κώδικας δεοντολογίας χρειάζεται να προσεγγίζεται ώς πυξίδα, είναι απαραίτητο να ακολουθείται όχι όμως με έναν στείρο, μηχανιστικό τρόπο αλλά με εστίαση στην ουσία του. Και ολοκληρώνοντας τα σχόλια και για αυτό το χρήσιμο και πάντα επίκαιρο σεμινάριο, ίσως έχει αξία, να αναφερθούμε σε κάτι πολύτιμο που φέρνει ο Heidegger σε σχέση με τη ρίζα της ίδιας της λέξης ηθική, δινοντάς της μια πρωτογενή διάσταση που συνδέεται με την έννοια της κατοίκησης και της διαμονής. Ο Κώστας Γεμενετζής περιγράφει σε ένα άρθρο του για αυτό πως η ελληνική λέξη «ήθος» πέραν της συνήθειας σημαίνει επίσης τόπος κατοίκησης και διαμονής. Η πρωτογενής ηθική, σημειώνει ο ίδιος μιλώντας για τη διάσταση που της αποδίδει ο Heidegger, αποτελεί μια ηθική της κατοίκησης, εκεί όπου η νόηση αντιλαμβάνεται ως ένας τρόπος διαμονής στον κόσμο και όπου νόηση και πάλι συνδέεται με την ευχαριστία να κατοικείς στον βυθό της καρδιάς, εκεί όπου συλλέγονται όλα όσα μας αφορούν και μας αγγίζουν. Σε αυτή την κατοίκηση, ο Heidegger σημειώνει πως, η αγάπη αποτελεί τη θεμελιώδη τάση, καθώς η πραγματική αγάπη συνεπάγεται τον σεβασμό και την αποδοχή του άλλου όπως είναι, όπως τον βρίσκουμε ή τον συναντάμε θεραπευτικά στο βυθό της καρδιάς των συναισθημάτων, στην ανοιχτότητα των διαθέσεών του. Αυτή η βαθύτερη ερμηνεία της αγάπης, γράφει ο Γεμενετζής, υποδηλώνει ότι η ηθική προέρχεται από την ενσωμάτωση και την αποδοχή του «άλλου» ως είναι, όπως την συναντάμε στα λόγια του Αυγουστίνου, στον κείμενο που λέει: «amo volo ut sis», αγαπώ, τούτο θα πει, θέλω το αγαπώμενο να είναι αυτό που είναι. Και έτσι, σε συσχέτιση με τις αρχές που αναφέρονται στον κώδικα δεοντολογίας για τα επαγγέλματα υγείας, ίσως δείξουμε προς μια ηθική για τη δεοντολογία που αντιμετωπίζεται ως ένας βαθύτερος, πρωτογενής τρόπος διαμονής στον κόσμο, με την αγάπη και τον σεβασμό προς τον άλλο να αποτελούν τη θεμελιώδη βάση για την καθοδήγηση της ηθικής μας πρακτικής στον τομέα της ψυχοθεραπείας και όχι από την άκριτη εφαρμογή ή την επιβολή κάποιων “αντικειμενικών” κανόνων.