Ολοκληρώθηκε το Σάββατο 10 Δεκεμβρίου, το τελευταίο για το έτος 2022, διήμερο διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα τα υπαρξιακά δεδομένα και τις εκφάνσεις τους στην οντολογική και την οντική διάσταση της ανθρώπινης πραγματικότητας. Τόσο οι εκπαιδεύτριες/τες και οι σπουδαστές/τριες όσο και οι λίγοι εξωτερικοί συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να συμμετάσχουν ενεργά, στοχαζόμενοι/ες πάνω στα υπαρξιακά δεδομένα, τον κύριο πυλώνα της υπαρξιακής φιλοσοφίας και μέσα από ένα πλήθος βιωματικών ασκήσεων να διερευνήσουν τη υποκειμενική διάσταση που για τον/την καθένας/μία αναδύθηκε, ψηλαφώντας τα αγωνιώδη ερωτήματα και τους περιορισμούς που τίθενται ως προς την ύπαρξη αλλά και τις προσωπικές δυνατότητες που κάθε φορά διανοίγονται.

Το σεμινάριο άνοιξαν την Παρασκευή οι εκπαιδεύτριες Κατερίνα Ζύμνη (Ph.D, ECP), και Μίρκα Πλέσσα (MSc) μέσα από την συνοπτική παρουσίαση της ζωής και του έργου του Viktor Frankl και την σημασία του ο ίδιος απέδιδε στην αναζήτηση ενός, υποκειμενικού για τον καθένα, νοήματος για την ανθρώπινη ύπαρξη. Στάθηκαν και οι δύο στην αποτύπωση του προσωπικού παραδείγματος του Frankl, έτσι όπως αναδύθηκε από την ίδια τη ζωή του, και στο πολύ σημαντικό και υπαρξιακά κρίσιμο της απαραίτητης ερωτηματοθεσίας για νόημα στη διαδρομή της ζωής για καθένα/μία από εμάς. Η Κατερίνα μίλησε εδώ για την εγγενή μας ελευθερία να αποδίδουμε νόημα στη ζωή τονίζοντας την αξία τόσο της αναγνώρισης του διαρκούς επαναπροσδιορισμού του όσο και την αναπόφευκτη ρευστότητα μέσα στην οποία αυτή η έμφυτη ικανότητα αναδύεται, καθώς μας διακινεί σε μελλοντικά έργα και δυνατότητες και ταυτόχρονα είναι ικανή να μας κατακλύσει με υπαρξιακή αγωνία. Συνοψίζοντας θαυμάσια αυτή την ανθρώπινη ελευθερία η Κατερίνα θύμισε αυτό που και ο Karl Jaspers, χρόνια πίσω, είχε περιγράψει λέγοντας πως ο άνθρωπος είναι πάντα κάτι περισσότερο από αυτό που γνωρίζει για τον εαυτό του, καθώς δεν είναι αυτό που είναι απλά, μια για πάντα, αλλά είναι διαρκώς μια εξελισσόμενη διαδικασία. Η Μίρκα ολοκληρώνοντας τη ενότητα του νοήματος και μέσα από μια σταχυολόγηση σημαντικών σημείων και αποτυπώσεων του Frankl, από το βιβλίο του «Will to Meaning», στάθηκε στη σημασία τόσο της παρουσίας όσο και της απουσίας του στην πορεία της ζωής. Μίλησε εδώ για τον τρόπο που αναδύεται το προσωπικό νόημα για το καθένα/μία από εμάς: από μια διαδρομή που εκκινεί από τις δυσκολίες και περνά μέσα από τις διαθέσιμες επιλογές πριν οδηγηθεί από την θέλησή μας σε ένα ανανεωμένο παρόν και σκιαγράφησε πολύ καθαρά τη σημασία που έχουν στην προσωπική μας διαδρομή ο σκοπός, οι αξίες, η αποτελεσματικότητα και οι προσωπικές ποιότητες ή ιδιότητές μας.

Το σεμινάριο συνεχίστηκε το Σάββατο μέσα από τη θεωρητική παρουσίαση της Άννας Κούρτη (Post-M.A., MSc., B.A.), για την έννοια της υπαρξιακής αγωνίας. Εμβαθύνοντας σε αυτήν η Άννα περιέγραψε την οντολογική της υπόσταση καθώς, όπως περιέγραψε, δεν εκφράζει παρά την αναπόφευκτη ανθρώπινη ανησυχία ή δυσφορία που αναδύονται από την ίδια την επίγνωση της εγγενούς ελευθερίας και περατότητας της ύπαρξής μας. Στάθηκε αρκετά στο φιλοσοφικό και ιστορικό αποτύπωμα που της απέδωσαν οι υπαρξιακοί φιλόσοφοι με τις σκέψεις τους μιλώντας τόσο για τον Søren Kierkegaard, που την όρισε ως «ζάλη της ανθρώπινης ελευθερίας» καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μας, όσο και για τον Martin Heidegger, που την προσδιόρισε ως «φόβο για το ανέστιο» και την συνέδεσε με την ελευθερία μας για ενεργοποίηση της ύπαρξής μας έτσι όπως μέσα από τους περιορισμούς της ρευστότητας και της περατότητάς μας καλεί σε επαφή με το δικό μας Είναι. Μίλησε ακόμη για τα τρία είδη υπαρξιακής αγωνίας που περιγράφει ο Paul Tillich στο «Courage to Be»: την οντική που αφορά στη μοίρα και τον θάνατο, την πνευματική που σχετίζεται με την κενότητα και την έλλειψη νοήματος και τέλος την ηθική της διάσταση που αφορά στην ενοχή και την καταδίκη και έκλεισε το θεωρητικό μέρος της παρουσίασής της με τις σκέψεις του Ernesto Spinelli που τοποθετεί την υπαρξιακή αγωνία στον πυρήνα του ανθρώπινου σχετίζεσθαι, καθώς για εκείνον η πηγή της δεν βρίσκεται παρά στην ανθρώπινη προσπάθειά μας να αγκαλιάσουμε, να αρνηθούμε ή να επιλύσουμε την αβεβαιότητα μιας ύπαρξης που βασίζεται στις μεταξύ μας σχέσεις. Στη συνέχεια του σεμιναρίου η Αγγελική Λιανού (MSc) οδήγησε την ολομέλεια του σεμιναρίου σε μια πρωταρχική, πολύτιμη και ωστόσο για πολλούς αγνοημένη ή παραμελημένη διάσταση της ανθρώπινης υπόστασης. Περιέγραψε την ενσώματη διάσταση της ύπαρξής μας, φέρνοντας στην ολομέλεια πολλά από αυτά που είχε διακρίνει και περιγράψει με εξαιρετικό τρόπο ο Maurice Merleau-Ponty στην δική του «Φαινομενολογία της αντίληψης», και στάθηκε στην ανάγκη να αντιληφθούμε το σώμα όχι ως κάτι που έχουμε ή μας ανήκει αλλά ως κάτι που είμαστε. Στο κλείσιμο της δικής της παρουσίασης η Αγγελική προσκάλεσε την ολομέλεια σε μια βιωματική άσκηση διαλογισμού που πραγματικά βοήθησε όλες και όλους τους συμμετέχοντες/χουσες να διερευνήσουμε μια ακόμη διάσταση αυτού που πρωταρχικά μας συνδέει με τον κόσμο και συχνά αγνούμε, βοηθώντας μας εντέλει να αφουγκραστούμε πληρέστερα τον κόσμο και την ενσώματη υπαρξιακή μας συνθήκη. Το διήμερο σεμινάριο ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση της Ευγενίας Γεωργαντά (Psy.D, ECP) που μίλησε για το «Είναι-προς-Θάνατον» στο πλέον βαθύ, δύσκολο και για αυτό αγωνιώδες για πολλές/ους από τις συμμετέχουσες/ες μέρος του διημέρου και με έναν τρόπο επιβεβαίωσε την καθόλα εύστοχη παρατήρηση του Βαγγέλη Λεμπέση, από το δεύτερο έτος του εκπαιδευτικού, πως «ο υπαρξισμός δεν έχει τελικά πλάκα». Η Ευγενία στάθηκε εδώ στην πιθανότητα και ίσως κάποτε στην ανάγκη να συμπορευόμαστε με τις έννοιες των οριακών βιωμάτων της περατότητας και του θανάτου αφού από εδώ μπορούν να αναδυθούν πολλές από τις δυνατότητες της υπαρξιακής εγρήγορσης και αφύπνισης μας. Περιέγραψε στην προοπτική που διερευνά και ο Martin Heidegger στο «Είναι και Χρόνος» που αναγνωρίζει στην αναμονή του θανάτου την κυρίαρχη ίσως ανθρώπινη δυνατότητα για αυθεντικότητα, καθώς ο στοχασμός του θανάτου μας οδηγεί σε συνειδητοποίηση της ατομικής μας περατότητας διαλύοντας όλες τις τυχαίες και προσωρινές πιθανότητες της ανθρώπινης ερριμενότητάς μας, μας καλεί έξω από την αν-αυθεντική βύθιση του καθημερινού κόσμου των πολλών, μας προσκαλεί πίσω στο θεμελιώδες ερώτημα του Είναι. Στο κλείσιμο της δικής της παρουσίασης η Ευγενία στάθηκε επίσης σε όσα εξαιρετικά σημαντικά φέρνει ο αγαπημένος του «Γίγνεσθαι» Χρήστος Μαλεβίτσης που αναγνωρίζει εντός οριακής εμπειρίας της απειλής του θανάτου την ανθρώπινη δυνατότητα να αφουγκραστούμε την έσχατη αλήθεια για την προσωρινή, περατή και για αυτό αγωνιώδη υπαρξιακή μας θέση στον κόσμο.

Κλείνοντας τα σχόλια για αυτό το τελευταίο σεμινάριο του Γίγνεσθαι για φέτος θα άξιζε ίσως να αναφέρουμε και εδώ αυτό που πολύ εύστοχα σημείωσε η Άννα Κούρτη και που για πολλούς/ες από εμάς τους συμμετέχοντες/ουσες αναδύθηκε από τον αναστοχασμό και την συμμετοχή μας στις βιωματικές ασκήσεις: πως τελικά το δίλημμα μας, απέναντι στα υπαρξιακά δεδομένα δεν αφορά στο ότι αυτά υπάρχουν και μας συνοδεύουν ως οντολογικά δεδομένα στον κόσμο αλλά κυρίως το πώς το κάθε πρόσωπο από εμάς ζει και βαδίζει με αυτά. Το ουσιώδες βρίσκεται λοιπόν στο πώς αναγνωρίζει καθένας/μία από εμάς την αναπόφευκτη υπαρξιακή ανησυχία που αναβλύζει από την επίγνωση της εγγενούς μας ελευθερίας να νοηματοδοτούμε τον κόσμο μας αλλά και τον τρόπο που καθένας και καθεμία από μας διαχειρίζεται την ρευστότητα και την περατότητα της ανθρώπινης ύπαρξής του/της. Στο πώς δηλαδή, καθένας και καθεμιά από εμάς, επιλέγει τελικά να ζει, προσδιορίζοντας και επιλέγοντας τον εαυτό του, βαδίζοντας προς αυτό που, όπως έλεγε ο Jean-Paul Sartre, μας καθιστά εν τέλει ανθρώπους. Η Άννα πολύ σοφά τόνισε, επίσης, κλείνοντας αυτό το γεμάτο υπαρξιακές σκέψεις και ερωτήματα διήμερο, πως σε μια φαινομενολογική και υπαρξιακά εστιασμένη ψυχοθεραπεία σύνολη η εμπειρία της υπαρξιακής αγωνίας οφείλει να είναι δρόμος και κύριο μέλημα του θεραπευτή χρειάζεται να είναι το πώς θα βοηθήσει τον άλλο να διευρύνει τον εαυτό του —αναγνωρίζοντας και αναδύοντας το Είναι του— μέσα σε αυτό το συχνά επίπονο μονοπάτι. Μεριμνώντας και βοηθώντας τον άλλο να ελευθερωθεί από την φυγή του από το μονοπάτι της υπαρξιακής αγωνίας και με αυτή την έννοια λιγότερο σίγουρος για τη δική του κατανόηση ως ψυχοθεραπευτής, διευρύνοντας όπως αναφέρει και η Mitchell την δική του ανοιχτότητα για όσα μας συνοδεύουν και μας συνδέουν στον κόσμο. Και καθώς αυτός ο δρόμος μοιάζει αναγκαίος και αναπόφευκτος, αγκαλιάζοντας αγωνία και θάρρος μαζί, τολμώντας τη βουτιά στο άγνωστο και ανέστιο που μοιάζει κάποτε να είναι η ζωή καθώς συνομιλούμε και συνυπάρχουμε την κοινή μας διαδρομή που κάποτε τελειώνει.

Ακολουθούν δύο ποιήματα που αποδίδουν κάποιες από τις σκέψεις και τα συναισθήματα που αναδύθηκαν από τις ομάδες των βιωματικών ασκήσεων, έτσι όπως τα μοιράστηκαν με την ολομέλεια οι συμμετέχουσες Μαρία Κουλούρη και Μαρία Ρέμπελου: