Με την ολομέλεια όλων των ετών του ακαδημαϊκού προγράμματος του Γίγνεσθαι και τη συμμετοχή ενός μικρού αριθμού επισκεπτών ολοκληρώθηκε, το Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2022, ακόμη ένα διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα, γι’ αυτό το διήμερο, τους κανόνες της δεοντολογίας. Όλες και όλοι όσοι συμμετείχαν είχαν την ευκαιρία να επεξεργαστούν ένα πλήθος προβληματισμών, ερωτημάτων και διλημμάτων που ως ψυχοθεραπεύτριες/ες συναντούν στην καθημερινή επαφή τους με τους ανθρώπους που συνοδοιπορούν, διερευνώντας πολλές από τις προκλήσεις και τις δεοντολογικές δυσκολίες που αναδύονται, τόσο στο εδώ και τώρα των ψυχοθεραπευτικών συναντήσεων όσο και στην καθημερινή τους επαφή τους με τους άλλους στον κόσμο.

Το σεμινάριο άνοιξε, με μια σύντομη εισαγωγή της, η Χριστίνα Μπούφαλη-Μπαβέλλα μιλώντας για την θεραπευτική ευθύνη που μας συνοδεύει διαρκώς, ακόμη κι όταν δεν προκύπτουν διλήμματα ή κρίσιμες καταστάσεις και μας προσκαλεί να βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή με τους δεοντολογικούς κανόνες, φροντίζοντας με την προσωπική μας ακεραιότητα και επάρκεια για το καλώς έχειν των ανθρώπων που μας εμπιστεύονται. Στη συνέχεια του σεμιναρίου, μέσα από τη αξιοποίηση αληθινών περιστατικών σε βιωματικές ασκήσεις (που με μεγάλη φροντίδα για τη διαδικασία αλλά και σεβασμό στο απόρρητό τους μοιράστηκαν με την ολομέλεια) οι εκπαιδεύτριες Αγγελική Λιανού, Μίρκα Πλέσσα, Έφη Μπόνη, Άννα Κούρτη και Κάλλη Χαραλαμπίδη προέτρεψαν τις/τους συμμετέχουσες/ντες να εργαστούν από κοινού, κυρίως προσπαθώντας να έρθουν σε επαφή με μια διαδικασία ενημερότητας για τους τρόπους με τους οποίους τελικά επιλέγουν να ακολουθήσουν ώστε να διατηρήσουν τόσο την ασφάλεια των θεραπευόμενων όσο και την ανοικτότητα της θεραπευτικής διαδικασίας και την απαραίτητη προάσπιση του ψυχοθεραπευτικού χωροχρόνου. Όπως και σε παλαιότερα σεμινάρια δεοντολογίας του Γίγνεσθαι, μέσα από την εργασία σε μικρές ομάδες αλλά και μέσα από την ευρύτερη συζήτηση στην ολομέλεια, αναδείχθηκαν και εδώ πολλές από τις εντάσεις, τα διλήμματα, τα δίπολα και συχνά κάποια από τα ασαφή όρια μέσα στα οποία, ως ψυχοθεραπευτές/τριες, καλούμαστε να επιλέξουμε την δική μας προοπτική και στάση καθώς βαδίζουμε τη προσωπική μας ψυχοθεραπευτική διαδρομή και εξελισσόμαστε, καθώς αναζητούμε ηθικά υπεύθυνες αποκρίσεις.

Στη δεύτερη μέρα του σεμιναρίου, σε ένα περισσότερο θεωρητικό μέρος του διημέρου, η Δανάη Σταματοπούλου στάθηκε σε πολλά από τα σημαντικά ζητήματα που φέρνει ο μετα-κώδικας ηθικής της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συλλόγων Επαγγελματιών Ψυχολόγων (EFPA). Μέσα στην μικρή και περιεκτική παρουσίασή της προέτρεψε τις/τους συμμετέχουσες/ντες να διερωτηθούν για τις συχνά δύσκολες αποφάσεις και στις προϋποθέσεις μιας ασφαλούς και ωφέλιμης θεραπευτικής διαδικασίας και τον τρόπο που αυτή απορρέει από τις βασικές αρχές ηθικής πάνω στις οποίες εδράζεται ο κώδικας δεοντολογίας. Μίλησε εδώ για πολλά από τα θεωρητικά, ηθικά ζητήματα του μετα-κώδικα δεοντολογίας και συχνά στάθηκε στον τρόπο που κάποια από αυτά τα ηθικά ζητήματα αναδύονται ως πρακτικά θέματα που ζητούν άμεσες απαντήσεις από τους/τις ψυχοθεραπευτές/τριες στον τόπο της θεραπείας (αλλά όχι μόνον) και τον, συχνά έμμεσο, τρόπο που αυτά τα ζητήματα τους συνοδεύουν και τους καλούν να εξελιχθούν καθ’ όλη την ψυχοθεραπευτική διαδρομή και εργασία μας. Η Δανάη τόνισε σε αυτό το σημείο την ανάγκη η επαγγελματική συμπεριφορά των ψυχοθεραπευτών/τριών να εξετάζεται πάντα μέσα από το πλαίσιο ενός επαγγελματικού ρόλου, καθώς η ψυχοθεραπεία χαρακτηρίζεται από μια επαγγελματική σχέση που εγγενώς εμπεριέχει την ανισότητα γνώσεων και ισχύος μεταξύ των συμβαλλομένων μερών. Στάθηκε εδώ την ανάγκη μιας προσπάθειας που αποβλέπει πάντα στον αυτοκαθορισμό των ανθρώπων που βρίσκονται σε μια ψυχοθεραπεία. Μια προσπάθεια που συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο για την μεγιστοποίηση της αυτονομίας τους και που χρειάζεται συχνά να λαμβάνει υπ’ όψιν παράγοντες όπως το αναπτυξιακό και εξελικτικό στάδιο των ανθρώπων, την ψυχική υγεία τους αλλά και συχνά όλους εκείνους τους περιορισμούς και τις δυνατότητες που ορίζονται τόσο από το πλαίσιο της ζωής όσο και από τις νόμιμες διαδικασίες. Περιέγραψε επίσης όλες εκείνες τις ηθικές αρχές που περιέχονται στον μετά-κώδικα και αφορούν στο σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της αξιοπρέπειας, της αξίας και των δικαιωμάτων των ανθρώπων, την υπευθυνότητα που απορρέει από την επαγγελματική τους ταυτότητα και πρακτική (τόσο ως προς τους πελάτες τους όσο και ως προς την κοινότητα και την κοινωνία μέσα στην οποία συνυπάρχουν), στην επάρκεια της επαγγελματικής τους κατάρτισης και τέλος στην προσωπική τους ακεραιότητα που βασίζεται στις επιπλέον αρχές της εντιμότητας, της δικαιοσύνης και κυρίως του απεριόριστου σεβασμού τους στην ιερότητα των ανθρώπων που καλούνται να συνοδοιπορούν.

Κλείνοντας αξίζει ίσως να αναφέρουμε πως, όπως και σε προηγούμενα σεμινάρια δεοντολογίας, αναδύθηκε και σε αυτό το διήμερο ως απολύτως απαραίτητη μια προοπτική που αποβλέπει σε συνεχή φροντίδα και αναγνώριση των ορίων και των προσωπικών ικανοτήτων μας. Αναγνωρίζοντας επίσης πως σε μια υπαρξιακή εργασία το βασικό «εργαλείο» είναι ο ίδιος ο ψυχοθεραπευτής (ή ψυχοθεραπεύτρια) αναδύεται η ανάγκη να αναγνωρίσουμε εντός των δεοντολογικών ζητημάτων όλες εκείνες τις βαθύτερες απαντήσεις που βασίζονται σε ένα περισσότερο ανοικτό λόγο. Ο Θανάσης Γεωργάς, σκιαγραφώντας τον, μιλά για ένα λόγο που χρειάζεται να περιέχει εντός του όλο το δραματικό του βάρος και που συχνά δεν αποσκοπεί στο κλείσιμο ή την τακτοποίηση μιας απάντησης που μπορεί πιθανά να μας καθησυχάσει από το βάρος της προσωπικής μας ευθύνης αλλά θα διανοίγεται μπροστά μας ως ένα διαρκές ερώτημα. Όπως πολύ όμορφα το περιγράφει ο ίδιος, το πρωταρχικό μιας υπαρξιακής-φαινομενολογικής εργασίας δεν βρίσκεται στην ερωτηματοθεσία αλλά μάλλον, στην ακρόαση αυτού που πρόκειται να τεθεί υπό ερώτηση. Κυρίως γιατί το «θεραπευτικό» της πράξης μιας υπαρξιακής ψυχοθεραπείας δεν έχει να κάνει με το ότι σε αυτήν εφαρμόζονται κάποιες «αντικειμενικές» αλήθειες που ισχύουν ως νομοτέλεια για όλους, αλλά ούτε με το ότι κανείς «ελευθερώνεται» από τον όποιο «εξωτερικό» περιορισμό ώστε να μπορεί να λειτουργεί ως αυτόβουλο υποκείμενο αλλά στην στην ίδια την πρόσκληση για πραγμάτωση μιας αληθινής σχέσης ― στην προοπτική μιας αληθινής και ελεύθερης συν-ομιλίας.