Σχόλια σεμιναρίων
ΔΙΗΜΕΡΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ & 1 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2022
Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία
Ολοκληρώθηκε με επιτυχία και με μεγάλη συμμετοχή το δεύτερο, για αυτή τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά, διαδικτυακό σεμινάριο του «γίγνεσθαι», αφιερωμένο στην Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία. Με διάθεση προσμονής και αναγνωρίζοντας την συγκίνηση πολλών συμμετεχουσών/όντων ο Δρ. Αλέξης Χαρισιάδης, καλωσόρισε την Παρασκευή τους/τις επισκέπτες/τριες και την ολομέλεια του εκπαιδευτικού και μας προσκάλεσε να συμμετάσχουμε όλοι/όλες ενεργά στη διαδικασία αναζήτησης και βιωματικής επεξεργασίας των θεμάτων που παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν στη χρονική διαδρομή του διημέρου. Όπως κάθε διαδικασία προετοιμασίας έτσι και η συγκεκριμένη «είχε κάτι από την προσμονή μιας γέννας», σημείωσε ο ίδιος, εκφράζοντας την αγωνία, την λαχτάρα αλλά και ενός συμβολικού πόνου που τον συνόδευε στη χρονική διαδρομή προπαρασκευής του σεμιναρίου.
Ξεκινώντας την Παρασκευή το σεμινάριο ο κ. Χαρισιάδης διευκρίνισε πως όταν μιλούμε για το Ποιητικό στοιχείο στο πλαίσιο μιας Υπαρξιακής-Ποιητικής Ψυχοθεραπείας δεν αναφερόμαστε απλώς στην ποίηση αλλά στο Ποιητικό στοιχείο εν γένη, όπως αυτό εμφανίζεται σε κάθε μορφή τέχνης και ύπαρξης. Έθεσε επίσης ως αφετηρία και πρωταρχικό στόχο της παρουσίασης την προσπάθεια να διερευνήσουμε από κοινού (αναζητώντας ωστόσο ο/η καθένας/μία στη δίκη του/της υποκειμενικότητα) το αν και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί το Ποιητικό στοιχείο στην Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία όχι με έναν τεχνικό τρόπο καθώς ως ψυχοθεραπευτές/τριες θα αναζητούμε τις ευκαιρίες που μπορεί να συμβάλουν στην ενεργή παρουσία, αφήγηση και εντέλει στην ανάδυση του Είναι των μοναδικών προσώπων που συνοδοιπορούμε και αναζητώντας μαζί τους το άνοιγμα και την πνευματική περιπέτεια μιας αλήθειας εσωτερικής. Στάθηκε εδώ στην σημασία κάθε ευαισθητοποίησης που το Ποιητικό στοιχείο μπορεί να φέρει εντός της ψυχοθεραπείας: τόσο ως προς την πιθανότητα να αποκαλύψει και να διανοίξει νέες δυνατότητες στα πρόσωπα που συμμετέχουν όσο και ως προοπτική που θα βοηθά και εμάς (ως ψυχοθεραπευτές/τριες), να διαμορφώσουμε ένα νέο διαφοροποιημένο τρόπο εργασίας, αφού όπως τόνισε: «Για την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία ο έμμεσος τρόπος του να ακούμε τον Άλλο είναι το σημαντικό, καθώς το ποιά ή ποιός είναι η/ο ψυχοθεραπεύτρια/της, παρά τι κάνουμε, είναι εδώ το ουσιώδες». Κυρίως, συνέχισε, γιατί με αυτό τον τρόπο μπορούμε να ακούμε «με αυτό που Είμαστε» και έτσι μόνον να αφουγκραζόμαστε και να συνομιλούμε με αυτό που Είναι α-ληθινά παρόν. Την ίδια μέρα τόνισε ακόμη πως τα υπαρξιακά ζητήματα που αναδύονται στον τόπο της θεραπείας συχνά απαιτούν ή αναζητούν έναν άλλο τρόπο εργασίας που προσομοιάζει με την Υπαρξιακή-Ποιητική διεργασία, με την διεργασία της Τέχνης εν γένει. Αναφέρθηκε εδώ στην περίφημη φράση του Heidegger: «Τέχνη είναι η εν-έργο-ποίηση της α-λήθειας του όντος» και την συνέδεσε με τις, πολυτιμότερες ίσως, στιγμές μιας ψυχοθεραπείας που είναι Ποιητικές αφ’ εαυτού. Εκείνες τις στιγμές που έχουν γνήσιο συναισθηματικό υπόβαθρο και είναι ικανές να οδηγήσουν την ψυχοθεραπευτική εργασία σε αυθεντικά πνευματικά (και ίσως για αυτό συχνά άχρονα) επίπεδα.
Το Σάββατο, δεύτερη μέρα του σεμιναρίου, ο κ. Χαρισιάδης τόνισε την ανάγκη μιας διαρκούς καλλιέργειας του ψυχοθεραπευτή απέναντι στις προκλήσεις της εργασίας του. Μίλησε, κυρίως εδώ, για την αξία μιας προσπάθειας, έστω και ατελούς, να παραμένουμε ανοιχτοί στη διεργασία της Τέχνης, καθώς καλούμαστε μέσα από μια συχνά αγωνιώδη και κοπιαστική εργασία, «σε επαφή με την ετερότητα» όπως είπε, να αναγνωρίζουμε τις ευκαιρίες μιας Υπαρξιακής-Ποιητικής προοπτικής στη διαμόρφωση νέων οριζόντων για την Ψυχοθεραπεία. Στάθηκε στις αξίες και τα συναισθήματα που προβάλλουν σε μια Υπαρξιακή-Ποιητική Ψυχοθεραπεία με τρόπο βιωματικό καθώς δίνουμε χώρο σε όσα είναι α-ληθινά, όλα αυτά που συχνά αναδύονται σιωπηλά από τον κόσμο του Άλλου. Με μια σύντομη αναφορά του στον Χρήστο Μαλεβίτση υπενθύμισε στην ολομέλεια πως αν επιθυμούμε να εργαστούμε με υπαρξιακό τρόπο δεν αρκεί ο ορθολογισμός στη αναζήτηση αυτής της α-λήθειας. Υπενθύμισε για αυτό τα λόγια του Μαλεβίτση πως: «Η εσχάτη α-λήθεια του κοντινού» εδράζεται και αναβλύζει από τον βιωματικό και για αυτό συναισθηματικό μας κόσμο και πως: «Ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο για να μαρτυρήσει την αλήθεια του και συχνά για να μαρτυρήσει για αυτήν». Στο κλείσιμο της δίκης του παρουσίασης ο κ. Χαρισιάδης ολοκλήρωσε την εισήγηση του προτρέποντας τον/την καθένα/μια να εργαστεί με φαινομενολογικό τρόπο πάνω σε βιωματικές ασκήσεις (με τη συμμετοχή σε επιμέρους ομάδες), τόσο μέσα από κάποια μουσικά αποσπάσματα όσο και στη βάση ενός περιστατικού που με όλες τις δεοντολογικές προφυλάξεις μοιράστηκε με την ολομέλεια.
Μοιάζει λοιπόν πως μια Ποιητική προοπτική για την Ψυχοθεραπεία, όταν χρησιμοποιείται υπαρξιακά, στις βάσεις μιας φαινομενολογικής και όχι ερμηνευτικής πρακτικής, να μπορεί για να γίνει ένας ακόμη πολύτιμος πόρος για την εκδήλωση της ύπαρξης, μια δυνατότητα προς την ανάδυση του Είναι των μοναδικών προσώπων που συνοδοιπορούμε. Μια ακόμη δυνατότητα που συχνά μας επιτρέπει να στραφούμε πέρα από τη γλώσσα, στις πολλαπλές σιωπηλές εκφράσεις του ανθρώπινου βιώματος, που μας βοηθούν να συλλάβουμε όπως και να εκφραστούμε σε σχέση με τη ζωή και να αρχίσουμε να αγκαλιάζουμε την ουσιώδη λειτουργία μας ως ψυχοθεραπευτές/τριες: «Να είμαστε ποιμένες του Είναι». Με απεριόριστη προσοχή στη λειτουργία ενός λόγου που μπορεί συχνά να παρασυρθεί στην φλυαρία ή στην περιέργεια, μιας κίνησης στην επιφάνεια των πραγμάτων, που αποσπά την προσοχή μας από το ουσιώδες, καθώς συλλέγουμε και συσσωρεύουμε άχρηστες πληροφορίες, «υποχωρώντας στην ασάφεια» όπως σημειώνει ο Merleau-Ponty. Προσπαθώντας να φέρνουμε στην επιφάνεια και όχι να πνίγουμε ή να παγιδεύουμε σε σταθερά και άκαμπτα πλαίσια νοήματος την ίδια την ύπαρξη. Εντός του πλαισίου που καθορίζει όχι ο ρόλος μας αλλά το Είναι μας, σε επαφή με τον ιστορικό ορίζοντα της εποχής και του κόσμου μας. Αναγνωρίζοντας ίσως ακόμη αυτό που ο Heidegger ορίζει ως μέριμνα μας για τον κόσμο. Μια μέριμνα που αναδύεται από την ενσώματη ύπαρξή μας και την ίδια τη φύση της συνείδησής μας, από το μέρος όπου το Είναι μας έρχεται στο φως, μας κάνει να νοιαζόμαστε για την ανθρώπινη υπόστασή μας και όπου εδώ ο άνθρωπος είναι ο θεματοφύλακας του Είναι γιατί δεν είναι τίποτα από μόνος του αλλά χρειάζεται επιπλέον να αντανακλά κάτι, για να υπάρχει αυθεντικά. Ως διαφανείς οντότητες, επομένως, ως ανθρώπινα όντα «καταδικασμένα» στη μέριμνα για έναν κόσμο που έχει σημασία για εμάς και χρειάζεται να λαμβάνουμε πάντα υπόψη. Και επειδή κάθε συνάντηση ενέχει τον κίνδυνο της αποτυχίας ανακαλώντας διαρκώς πως η δέσμευση της παρουσίας μας κατοικεί εδώ στο «πώς είμαστε» εντός της Ψυχοθεραπείας: ως ενεργά πρόσωπα που αναγνωρίζουμε τον αναπόφευκτο τρόπο της σχέσης μας με έναν κόσμο που είναι σημαντικός για μας, καθώς ήδη είμαστε ριγμένοι σε αυτόν και συν-ομιλούμε και αλληλεπιδρούμε Ποιητικά μεταξύ μας.
Συντάκτης: Θανάσης Ν. Μανιάτης